Yalnızca Levha Satanın Maliyet Yapısı

Çalıştığım bütün şirketlerde, satış ekipleri rakibin fiyatlarının düşüklüğünden bahsetmiştir. 2017’de ise hammadde fiyatlarındaki artışlar, satıcıların yakınmasını daha da yükseltmiştir. Ayrıca piyasaya her yeni giren oyuncu, mevcut dengeleri bozar ve bu tür yakınmalara neden olur.

Şimdilerde, düşük gramajlı kağıtlarla levha üretip-satmak bir moda gibi gelişiyor. Oluklu mukavva şirketlerinin yanında, kutu işletmeleri (sheet plant, levhacı) de oluklu hattı kurma gayreti gösteriyor.

Avrupa'da çok güzel örnekler var. Acaba ülkemizde yalnız levha satmakla karlı olunur mu diye biraz kafa yordum. Sonuçları şöyle:

Oluklu Hattı

Arsa ve bina ile yatırım tutarı kadar paranın hazır olduğu varsayımı ile modern, en az adamla çalışacak bir oluklu hattı kurulacaktır. Yeni bir hat kurulacağına göre, yılda en az 150 milyon m2 üretebilecek kapasite seçilmelidir. Makine üreticilerinin verdiği rakamlar genellikle daha yüksek olduğundan, kurulu/çalışan fabrikaların ulaştığı miktarlar dikkate alınmalıdır.

Bu projede, hattın ilk ay 1 milyon m2 üreteceği, sonraki her ay 1 milyon m2 iş artışı ile 12’nci ayda 12 milyon m2/ay hızına ulaşacağı ön görülmüştür. (Rakamları buraya veya Excel tablosuna yazmak çok kolaydır. Uygulamada bir yıl içinde tam kapasiteye ulaşmak mümkün olmayabilir.

Personel

İdeal bir tesis kurulacağına göre en az sayıda personele ihtiyaç duyulmalıdır. Devreye girilirken 11 mavi yakalı ve 9 beyaz yakalı çalışan yeterli olacaktır. İkinci aydan itibaren çoğunlukla satış ekibine olmak üzere her ay birer kişi ekleyerek, yılın sonunda beyaz yakalılar 20 kişiye ulaşacaktır. Buna karşılık mavi yakalılar ilk 4 ay tek vardiya, 5’nci ay 1,25 vardiya ve 6 ila 9’ncu aylar arası 1,5 vardiya istihdam edilecektir. (5-10’ncu aylar arasında fazla mesaili çalışma anlamındadır.) 10’ncu aydan itibaren 2 vardiya şarttır.

İstihdam edilecek kişilerin ortalama ücretleri, mavilerde brüt 2.250 TL/ay iken beyazlarda (satış ve tek yönetici dahil) brüt 3.225 TL’dir. Servis, yemek, iş kıyafeti gibi kalemler ile SGK işveren payı ile gelir vergileri, kabaca brüt ücretin 60%’ıdır. (Yani personel maliyeti ödenen ücretin 1,6 katıdır.)

Enerji

BHS’den Göksun Erman Bey’in (Almanların Omüd’ü VDW’den alınmış veriler bazlı) yaptığı bir sunuma göre oluklu hattının enerji tüketimi cironu 1,5% ila 3,0%’üdür. Buradan yola çıkılarak ilk ay cironun 2,6%’sı ve 12’nci ayda 1,5%’si kadar enerji gideri oluşacaktır. Göksun Bey’deki reel (40% çift ve 60% tek dalga üreten) müşteri rakamları, bu oranları teyit etmektedir.

Nakliye

Bütün satışların ortalama 250 km mesafeye, tırla yapılacağı ve nakliye ücretinin araç başına 1.045 TL olduğu kabul edilmiştir. Hesabı basite indirmek adına tıra B dalgadan 8 ton ve CB dalgadan 7 ton yükleneceği kabul edilmiştir.

Genel Gider

Deneyimlerime göre ofis/bilgisayar, tamir-bakım, temizlik, güvenlik, binek araçları, müşavirlik,…gibi kalemlerden oluşan genel gider, cironun 3% ila 6%’sıdır. Bu çalışmada ilk ay 4,10% ile başlayıp, her ay 0,10% azalıp, 12’nci ayda 3%’e inileceği kabul edilmiştir.

Hammadde Maliyeti

Basite indirgemek için yalnızca B dalga T/S/T (60%) ve CB dalga T/S/T (40%) için piyasadaki kağıt fiyatları ile maliyet hesapları şöyledir.

Hattın yeni olduğu dikkate alınarak, tek dalgada 6 gr/m2 ve çift dalgada 12 gr/m2 nişasta kullanılacağı, firenin ilk yıl için ortalama 7% olduğu varsayılmıştır. (7% iddialı bir rakamdır. Sonraki iki yılda her yıl birer puan azalarak 5%’e inmesi hedeflenmiştir.) B ve C ondüleler için sırasıyla take-up faktörleri 1,3 ve 1,4 alınmıştır.

 

40% ve 60% oranları ile ortalama gramaj 369 gr/m2 iken hammadde maliyeti 0,805 TL/m2’dir.

Satış Fiyatı

Levhacılara göre piyasada satış fiyatı en makul olan oyuncunun listesindeki (yukarıda hammaddesi hesaplanan ürünlerin) satış fiyatı 0,982 TL/m2’dir (60% B ve 40% CB.) İlk ay yani bir milyon m2 için 0,982 olan rakam ilave her milyon m2 için 0,25% indirimle, 12 milyon m2/aya ulaşıldığında 0,955 TL/m2 olacaktır. Tecrübelerime göre, fiyattaki aşağı yönlü gidiş de doğrudur ve mantıklıdır.

Gelir Tablosu

Maliyet kalemleri artmayıp-sabit kalırken, takip eden yıllarda cüzi fiyat düşüşleri maksimum kapasiteye ulaşıldığında oluşan gelir tablosunun özeti şöyle olacaktır. Fiyat yukarıda 0,982 hesaplanmıştır, ancak aydan aya düşüşlerle yıl ortalaması 0,964 TL/m2’dir

Tabloda personel ve genel gider rakamlarının toplamı sabit maliyet olarak yazılmıştır. Hammadde, enerji ve nakliye giderleri ise değişken maliyet olarak görünmektedir.

Yorum

Verdiğim varsayımlar altında (=ideal şartlar altında) az da olsa karlı bir iş olduğundan, yalnızca levha satmak amacıyla böyle bir fabrika kurulur.

Tablonun altına (amortisman, finansman, net kar) da bakmak gerekir. Yeni kurulan işlerde hep bir nakit akışı sıkıntısı görülür. Dolayısıyla nakit akışına bakmadan, işletme sermayesi ihtiyacını hesaplamadan karar vermemek en iyisidir.

Ofset Kutuda BCT

Hafta içinde bir ofset üreticisi tarafından, BCT’yi etkileyen faktörler üzerinde konuşmak amacıyla ziyaret edildik. Grubumuzun kağıt fabrikasının müşterisi konumundaki misafirler, kendi müşterilerinin BCT hedefi verdiğinden, yakaladıkları BCT’lerin düşüklüğünden ve değişkenliğinden, bu durumda kullandıkları kağıdı suçladıklarından, diğer tedarikçileri ile görüştüklerinden bahsettiler. Benim açımdan oldukça verimli, güzel bir görüşme oldu. Kendilerine ifade ettiğim görüşlerimi, daha sonra aklıma gelen birkaç hususu da ekleyerek aşağıda sunuyorum.
Ofset kutuda ilk aşamada “kağıdın mukavemeti yetersiz mi?” sorusu akla gelse de oraya varıncaya dek pek çok faktör BCT’yi etkilemektedir.

Ortam

Fabrika içindeki rutubet, bulunduğu yerdeki yüksek nem dolaylı olarak BCT’yi düşürebilir. Mevsimin kış olması da gerekmez. Bir fabrikada, bölgede sürekli yüksek nem olduğunu, olukludan çıkarken ECT değerinin normal olduğunu, birkaç saatin sonunda oluklu mukavvanın ortamdaki nemi emdiğini gördük. Fabrika içi ile dışının arasındaki rutubet farkını ölçmek, ortaya koymak ve iyileştirmek gerekir.

Ondüle Makinesi

Ofset sektöründe genellikle yerli ve dar ebat ondüle makineleri kullanılmaktadır. Bu makinelerin ne kadar yeterli olduğu iyice analiz edilmelidir.

Ondüle, nişasta, sıyırma ve pres valslerinin birbirlerine paralel olması gerekir.

Sürülen nişasta miktarı ve düzenliliği (ondüle tepelerine sürülüyor olması) önemlidir. Bunun için tentürdiyot testi yapılabilir.

Pres vals kendi başına BCT’yi düşürüyor olabilir. Çalışma genişliği 150 cm iken 75 ile 130 cm arasında bobinler çalışıyorsa hem ondüle valsleri hem de pres vals dengesiz aşınır. Geniş ebat çalışırken kenarlar Pres vals tarafından kesilmeye yakın basıldığından mukavemet düşer.

Ondüle valslerinin BCT ‘ye uygun seçilmesi önemlidir. Yerli vals üreticisinin ürettiği valsi ne derece bildiği de soru işaretidir.

Tek yüzlü köprüye çıkarken eziliyor, ondüle tepeleri yatıyor olabilir.

Laminasyon

Kullanılan yapıştırıcı sürme miktarının yanında kalitesi de önemlidir. En çok tercih edilen dekstrin yerine nişasta esaslı yapıştırıcıları da değerlendirmek gerekir.

Laminasyon sırasında ondülelerin yatmadığına ve yapıştırıcının doğru noktalara sürüldüğüne bakmak gerekir.

Kesim Makinesi

Düz kalıpla kesimlerde uygulanan kesme basıncı bazen gereğinden yüksek olabilir. Temiz bir kesim elde edilir ama bir süre sonra bıçaklar körelir. Körelen bıçakların düzgün kesmesi için parça bıçaklar eklenir. Bu sefer bazı izlerin hafif kaldığı görülüp, bazı yerlere bantlar/lastikler eklenir. Yani kalıp orijinalliğinden iyice uzaklaşır. Kutu bir şekilde kesilmiş olduğunda, iç yüzeyde BCT’yi düşürecek izler ve ezikler de oluşmuştur.

Karton

Dış yüzde kullanılan kartonun ne derece mukavim olduğu ihmal edilmemelidir. Ayrıca kartonun su emme değeri hem mürekkep tüketimi hem de laminasyon tutkalı açısından incelenmelidir.

Tek Yüzlü

Üretilen tek yüzlünün kalitesini ölçmek için, boşta kalan tarafını bantlayarak ECT testi yapılması düşünülebilir.

Ve Kağıt

Yukarıdaki konuları sağlama aldıktan sonra, kağıdın mukavemetine bakmakta yarar var.

ECT Standardı

BCT’ye ulaşmakta en önemli testlerden biri ECT’dir. Belli kağıtlar için bir ECT standardı yoktur. Her fabrika kendi standardını oluşturmalıdır. Aynı kağıtlar (ve karton) ile farklı tesislerde üretilen mukavvaların ECT değerlerini kıyaslayarak bazı yorumlarda bulunulabilir.

Karton cins ve tedarikçisi değişmeden, A tedarikçisinden gelen kağıtlar ile üretilmiş mukavvanın ECT veya BCT değeri ile bütün makine şartları aynı B tedarikçisinin kağıtlarını kıyaslamak doğru olacaktır.

Sonuç

Ofset müşterilerinin de BCT talep ettiğini duymak hoşuma gitti. Baskı konusu hep en önde gelen bu sektörde mukavemetin konuşuluyor olması, yakın gelecekte gramajların (kağıt ve kartonda) düşeceğinin işaretidir.

Yazılan bütün maddeler tamamen çalışanların eğitimi ve üretim yönetimi ile ilgilidir. Makine şartlarını kontrol altında tutmadan, kağıt gramajını arttırarak BCT bir yere kadar çözülür ama maliyet de artmış olur.

Konuyla ilgili çalışacaklara şimdi den kolaylıklar diliyorum.