Risi’de 16 Ekim
2018’de yayınlanan “Financial Analysts: Containerboard capacity doesn’t come
close to matching e-commerce, China fiber shortfall, & US structural
Dynamics (VRP)” başlıklı yazıdan önümüzdeki dönemde ülkemizi de etkileme
potansiyeline sahip bazı bölümleri paylaşmak istedim. Kendi görüşlerimi,
yazarınkinden farklı olması açısından italik ve mavi renkte yazdım.
Virjin esaslı bir liner üretiminde 1.000 USD/ton sermaye yatırımı gerekir. Buna karşılık eski bir kağıt makinesiyle 100 USD/ton sermaye yatırımıyla ilkine kıyasla oldukça kötü kaliteli kağıt üretmek mümkündür. İçine daha çok mal konulabilen büyük kutuları üretmek için iyi/yüksek mukavemetli kağıtlar gerekir. Bir anlamda büyük kutunun, ürün başına maliyeti daha düşüktür.
E-ticarette kullanılacak kutuların kuvvetli
olması gerekmez. Düşük gramajlı kahverengi kağıt (containerboard) segmenti daha
hızla büyümektedir ama realitede çoğunluğu oluşturan büyük hacimli kutulara
uygun değillerdir. Planlanacak her kapasite artışıyla üretilecek kağıdın hangi
ürün grubunda kullanılacağı iyice düşünülmelidir.
E-Ticaret Oluklu Sektörünü Ne Kadar
Büyütüyor?
Büyük (kahverengi kağıt) üreticileri
e-ticaretin kendi hacimlerindeki ağırlığını “5% ve her yıl 20% artıyor” veya
“10% ve her yıl 10% artıyor” şeklinde tanımlıyor. İki hesapla da e-ticaretin
kağıt sektörünün büyümesine etkisi 1%’i geçmez.
(Kahverengi kağıt üreticileri herhalde ürettikleri düşük gramajlı
kağıtların oranını veriyorlar. Avrupa’da ve bizde ise tersine oranlar söz
konusu. Türkiye’de toplamda üretilen oluklu kağıdının 60%’dan fazlasının 90
gr/m2’nin altında olduğunu tahmin ediyorum.)
Amerikan Census Bureau
verilerine göre, toplam perakende alışverişin 15%’i internet üzerinden
yapılmaktadır. Bu rakamlar bize, e-ticaretin kahverengi kağıt sektörüne (ve de
oluklu mukavva sektörüne) etkisinin sınırlı olduğunu söylüyor. Farklı
tahminlerde bulunanlara katılmıyoruz.
(Bizde
oluklu mukavva sektöründeki büyümeyi sürekli e-ticarete bağlama eğilimi var.
Oysa yazar e-ticaretin, eldeki verilere göre oluklu mukavvadaki büyüme etkisini
sınırlı görüyor. Maalesef bizde benzeri veri yok.)
Son 70 yıla baktığımızda Amerikan kutu
talebindeki artışın GSYH’e (GDP, gayri safi yurtiçi hasıla) paralel olduğu
görülür. 1950-1999 döneminde oluklu mukavvadaki artış 3,4% iken GSYH 3,5%
olmuştur. 1999 ile 2010 arasında dış kaynak kullanımı (outsourcing) dönemi
olduğundan oluklu mukavvadaki artış 2,7%’dir. Ayrıca 1999’da e-ticaretin olmadığı da unutulmamalıdır.
(Globalleşme dönemi, Amerikalı/uluslararası şirketler üretimlerini,
Çin/Asya gibi ucuz işçiliğin olduğu yerlere kaydırdılar.) Yazarın
tahminlerinden yola çıkarak şu tabloyu hazırladım:
Diğerleri kalemi
e-ticaret dışındaki tüm yiyecek/içecek, dayanıklı eşya ile hızlı tüketim
mallarını kapsamaktadır.
Yazara göre 2,8%’lik büyüme, eğer Amerika
dışı (mesela Çin) yerlerden ilave talep gelmezse; anons edilmiş ve makul
kapasiteli anons edilebilecek kahverengi kağıt kapasitesine yeterli olacaktır.
Amerika’da Resesyon Bekleniyor
2021’de 6-9 ay sürecek bir resesyon
bekleniyor. Çin’in hurda kağıt ithalat yasağı şu anki gibi sürerse ve Amerikan
kahverengi kağıdına olan dış talep her yıl 5% kadar artmaya devam ederse; kağıt
fabrikalarının operasyon oranları 95% ve üzerinde olacaktır. Resesyonu da
dikkate alarak; oluklu mukavva sektörünün bu günden 2023’e olan büyümesi yıllık
1,8% kabul edilebilir.(Yazar, oldukça konservatif bir tahminde bulunuyor.)
Oyunu Bozan, Çin
Dünya kahverengi kağıt piyasasının 80%’i
oluklu mukavva kutu atıklarından (OCC, old corrugated containers) elde edilen
kağıt hamuruna (elyaf, lif, fiber) dayanıyor. Oluklu mukavva atıklarına dayanma
oranı 1990’larda 50%’ler seviyesinde idi.
Politik, biyolojik ve ekonomik açıdan, ağaç
esaslı (virjin) selüloz üretilebilecek dünyada birkaç bölge var. Bunlardan en
iyisi kuşkusuz ABD’nin güney kısmıdır ama son 30 yıldır Kraft selülozu
fabrikasına izin verilmemektedir. OCC pazarı oldukça sıkıdır ve daha da sıkı
olacaktır. Zira mevcut elyaflar her geri kazanıldığında zayıflamaktadır.
(Benzeri görüşleri geçen yıllarda
RockTenn’in İstanbul’da yaptığı sunumda da dinlemiştim. Amerikalılar, atık
kağıtların toplanma ve geri kazanma oranlarının bütün dünyada herhalde maksimum
olduğunu sanıyorlar.)
Çin’in selüloz üretimine uygun ormanları
yoktur ve atık kağıtlarını toplamakta/geri kazanmakta yetersizdir. Bu durum
toplam ihtiyacının üçte biri kadar yani 17 milyon ton OCC eksiği yaratmaktadır.
17 milyon ton tüm dünyada gerekli atık kağıt miktarının 10%’undan ve ABD’nin
ihtiyacının 50%’sinden fazladır. Çin, atık kağıt ithalat sınırlarını dönemsel
veya tamamen kaldırmak zorunda kalacaktır. Her iki durumda ABD ekonomisi için
iyidir. Çin’in ithalat sınırlamalarını hafifletmesi, Çin dışındaki ülkelerde
OCC fiyatlarını tabir yerindeyse roket gibi fırlatır. Global maliyet artışı
fiyat artışını tetikler. ABD, ağırlıkla virjin kağıt kullandığından bu durumdan
en az etkilenen olacaktır.
Eğer Çin’in atık kağıt ithalatı kısıtlaması
devam ederse, ürettikleri malı sevk etmek için oluklu mukavva kutuya ihtiyaç
duyacaklarından, 17 milyon ton kadar kahverengi kağıda yani bunu karşılayacak
atık kağıda ihtiyaçları olacaktır. İthalat yasağı devam ederse Amerika’daki
kağıt fiyatı artar (çünkü Çin hurda yerine kağıt ithal eder), yasak kalkarsa
atık kağıt fiyatı artacağından Amerika’daki kağıt sonra da kutu fiyatları
artar.
Amerika’da yeterli kapasite var mı?
2018-2023 döneminde devreye girmek üzere
toplam kapasitesi yıllık 4 milyon ton olan 18 kahverengi kağıt projesi
bulunuyor. Bunlarda yalnızca bir tanesi bağımsız (kağıt üretirken, oluklu
mukavva üretmiyor) ve ikincisi ise Nine Dragons’un önce “recycled pulp” yapmayı
düşündüğü ama sonra çoğunlukla Çin’e satmak üzere düşük gramajlı kağıt üretmeyi
planladığı fabrikadır.
500 milyon dolar yatıran herkes, sıfırdan
modern bir kahverengi kağıt fabrikası yapabilecekken; niçin hiç kimse yapmıyor?
Cevap çok basit. Oluklu fabrikalarının 90-95% “bağımsız” olarak görünse de
realitede bir veya birkaç kağıt fabrikasıyla sermaye bağlılığı vardır. Diğer
projeler (kalan 16 proje) kendi kutu fabrikalarının kağıt ihtiyacı için
kurulmaktadır. Ve projelerin çoğunluğu, sıfırdan değil eski makinelerin
dönüşümü şeklindedir.
Amerikan Kağıt Talebi
Amerikan kahverengi kağıt talebi 2018-2023
döneminde ortalama her yıl 2,6% büyüyecektir. 2018’de 5,4 milyon ton olan
kahverengi kağıt ihracatı, 2023’de 7 milyon tona çıkacaktır. Amerikan oluklu
mukavva kutu pazarındaki yıllık ortalama büyümeyi 1,8% olacağına göre, kağıt
fabrikalarının 95%’den daha dolu çalışacağı kesindir. Bu varsayım ve
hesaplamalara göre hem ABD hem de dünya kahverengi kağıt piyasasındaki
gidişatın hep yukarıya doğru olacağını söylemek doğrudur.
Sonuç
Yazarın
söylediklerine “amin, inşallah” dan başka yazacak kelime bulamıyorum. Eğer
Çin’in kahverengi kağıt veya atık kağıt talebi devam ederse ülkemizin de
ihracatı artacaktır. Önceki yazımda, atık kağıda ithalat yasağı konulsun
demiştim. Halen aynı görüşteyim. Atık kağıdın ithalatını da ihracatını da boş
verip-kullanılan bütün kağıtları geri toplayacak, sokak toplayıcılarını kayıt
altına alıp-teşvik edecek sistemleri kurmanın tam sırasıdır.
