Bir müddet sonra ise verimlilik indirimi, ciro iskontosu, yıl sonu bir şeysi adı altında; ambalaj üreticisinden resmen para istenir oldu. Aşağıdaki yazıda, dönem sonu hibelerini bir kenara bırakıp-ambalaj maliyetinde nasıl indirim yapılır konusunu, açıklamaya çalışacağım.
Ambalajlama Maliyeti
Ambalajlama maliyeti şu kalemlerin toplam maliyetidir:
Ambalaj (yalnızca oluklu mukavva kutunun) maliyeti
Stokta tutma maliyeti
Varsa kutu içine giren seperatör, ara bölme ve hatta iç ambalaj maliyeti
Ambalajlama işçiliği
Dolum makinesindeki kayıplar
Doldurulmuş kutunun taşınma, depolama ve sevkiyatında oluşan maliyetler
…
Müşteriler,
“saplantı halinde” kutunun fiyatına odaklanır ve bunun düşürülmesini ister.
Ancak gerçekte kutu fiyatı, buzdağının görünen kısmıdır ve ambalaj maliyetinin
çok az kısmını oluşturmaktadır. Gerçek tasarruf, ambalajlama sürecinin içinde
gizlidir. Şimdi bu kalemlerin detaylarına bakalım:
Ambalajlama
Sürecindeki Maliyetler
Az
miktarlarda satın almak: JIT, depo alanının yetersiz olması, butik üretim,…gibi
nedenlerle az miktarlarda alım giderek çoğalmaktadır. Oluklu mukavva kutu
makinesinde, çok basit prensip; kutu üretim süresinin ayar süresinden kısa
olmamasıdır.
Ayar
süresi 15 dakika ise, buzdolabı gibi büyük kutularda en az miktar 250’den fazla
olmasıdır.
Renk
sayısı arttıkça, kutudaki özel kesim alanı büyüdükçe ayar süresi uzar. 0,2-0,3
m2’lik küçük bir kutu için verilmesi gerek minimum sipariş miktarı 5-10 bin
arasında olabilir.
Makinenin
hızının yüksek olması (yani modern, yüksek teknolojili makine olması) da
minimum sipariş miktarını arttıran unsurlardandır. Buna karşılık çok renkli
kutularda, yüksek teknolojili makine kullanılması bir zorunluluktur.
Az
miktarda satın alınan kutuların, mümkün olduğunca basit (A.box), özel kesimi
olmayan ve renksiz (veya 1-2 renkli), kolay baskılı (ok, bardak, logo gibi)
olması kutu fiyatını düşürecektir.
Ortalamadan
farklı hammaddeler (yüksek gramajlı kraftlar, NSSC ve WTKL çok az kullanılan virjin
kağıtlar) ile üretilebilen kutuların fiyatı yüksek ve üretici sayısı azdır.
Mümkün
olduğunca hurda esaslı ve sürekli bulunabilen gramajlarda kalmak doğrudur.
Kağıt cinsine göre sipariş vermek yerine, mukavemete (BCT veya ECT) sipariş
vermek en doğrusudur.
Çok
renkli baskılar. Nihai müşteri (yani süpermarketten kutu içindeki nihai ürünü
satın alan kişi) kutuyu hiç görmediği halde, çok renkli kutu satın almak ilave
maliyet demektir. Deterjan, et/tavuk/sucuk, süt/meyve suyu/içecek,…gibi hızlı
tüketim maddelerindeki durum budur. Çok renkli makinesi olan “eski tip kutu
satıcıları” müşteri kapmak adına tek renkli kutuları bir şekilde çok renkliye
çevirmiştir ve oluklu mukavva satın alıcısının maliyeti yükselmiştir.
Baskılı
ve dolu kutuyu, yalnızca kendi depomuzda veya toptancı markette çok renkli
görüyorsak; kutu süpermarkette rafa dizilmiyorsa, renk sayısını azaltmak
avantaj getirecektir. Çorbalık kutusu
gibi çok küçük kutular, süpermarket rafına dizilse bile fiiliyatta hiçbir
teşhir özelliği olmayacağından renk sayısı bir kez daha düşünülmelidir.
Özel
mürekkep, özel vernik, özel tutkal vb malzeme kullanılmasını talep etmek veya
kutuya taşıma sapı, selefon, gibi özel uygulamalar istemek kutu fiyatını
arttırır.
İçindeki
ürünün renginin/deseninin görülmesi gibi durumlar, kutuda özel uygulamaları
zorunlu kılabilir. Standart uygulamadan uzaklaşıldıkça maliyet (yani kutu
fiyatı) artar.
Aşırı
temkinli ambalaj spesifikasyonu maliyeti arttırır. Çoğunlukla ihalelerde
görülen bir durum olmakla birlikte; bazen uzaktaki nihai müşteriden gelen
şikayet nedeniyle, kullanılacak kağıt gramajları arttırılmış ve unutulmuştur.
Yani
pire için yorgan yakma durumudur. İplikten-kombiye kadar çok sayıda sektörde
örnekleri mevcuttur. Aynı işi yapan bir müşteri hemen hiç virjin kağıt kullanmaz
iken diğer taraf yüksek gramajlı kağıtları kullanmaktadır.
Fi
tarihinde, o tarihin şartları altında hazırlanan şartnamenin gözden geçirilmesi
gerekir.
Optimize
olmamış kutu boyutları, üstteki spesifikasyon hatasına benzemekte ve ambalaj
maliyetini arttırmaktadır. İlk üretime başlanacağında, lütfedip-ambalaj
tedarikçisinin (veya ambalajdan anlayan birinin) görüşü alınmamıştır. Kutunun
içine 3*4 diziliş planlamak yerine 4*6 yapılsa, birim ürün başına ambalaj
maliyeti düşecektir.
Bazen
tersine kutu içine girecek ürün sayısını azaltmak dahi toplam ambalaj
maliyetini dramatik olarak indirebilir. Birbirine sürtmemesi için özel
kağıtlara sarılarak-sıkışık düzen (boşluksuz) konulan parçalar bu duruma
örnektir. Uygun dizayn edilmiş ve parçaların birbirine değmeden durmasını
sağlayacak seperatör (kast edilen yarıklı seperatör değildir) ile toplam
maliyet azalmaktadır.
Bu
örnekte, oluklu mukavva üreticisine ödenen meblağ artmakta, özel sargılık kağıt
ile sarma işçiliğinden tasarruf edilmektedir.
Özel
palet ebadı, özel paletleme şekli veya ambalaj malzemesi (streç film, 4 tane
plastik şerit, ilave palet etiketi) talep etmek maliyeti arttırır.
Deneyimlerimize
göre, kendi deponuzdaki/üretiminizdeki sıkıntıları aşmak amacıyla palete yönelik
başlangıçtaki “masum” talepler ilave maliyet unsurlarıdır.
Depodaki
raf sistemine uygun veya ambalaj hattındaki dolum makinesinin beslemesine uygun
palet ile kutu talep eden alıcılar olduğu gibi; deposunda çalışanların hataya
düşerek-yanlış palet vermesini engellemek adına paletin 4 tarafına da kutu
konulmasını talep eden müşteriler de bulunmaktadır.
Ambalajdaki
parça sayısı arttıkça maliyet yükselir. (Bu madde de parça, ambalajı oluşturan
oluklu mukavvalardan her biri anlamındadır.)
Parçalar,
seperatör ve ara bölme olabileceği gibi, alt ve üst kutu, şapka ve gövde
şeklinde de olabilir.
Büyük
kutularda parça sayısının ikiden çok olması, mukavemet beklentisi ve hacim
nedeniyle normal kabul edilebilir. Buna karşılık, küçük kutularda parça sayısı
arttıkça fiyat yükselir.
Parça
sayısının artması bazen dizayn hatası olarak ve bazen de maliyeti düşürmek için
ortaya çıkar. Ancak her durumda, farklı parçalar ayrı ayrı üretileceğinden;
oluklu mukavvanın üretim maliyeti yükselirken teslimat süresi uzar.
Stropor,
kutu hacmini büyüten (yani fiyatını arttıran) etki yapar. Stroporun ilk
tasarlanma aşaması çok önemlidir. Yerleşimi değiştirme, gereksiz yerlerin
üretirken çok malzeme kullanma (yani EPS) yerine kalıpta dolu bırakılması doğru
olacaktır.
Oluklu
üreticisine uygulanan baskının bir kısmı, stroporun tasarımına (üretimine değil
kalıbın hazırlanmasına) yöneltilse olumlu sonuçlar alınacaktır. Konuya en uygun
örnek buzdolabı stroporlarıdır. Yaptığımız bir çalışmada, stroporların kutu
hacmini (stropor ile birlikte olması gerekene göre) 15% arttırdığı tespit
edilmiştir.
Stokta
tutma maliyeti, ambalajı satın alırken hiç dikkate alınmayan konulardan
biridir. Bir büyük markanın tesislerini ziyaret ettiğimde, oluklu mukavva kutu
stoklarının parasal değerinin yaklaşık 1,5 yıllık kutu kullanımlarının tutarı
kadar olduğunu söylemişler idi. Yani, 1,5 yıl hiç kutu almasalar yetmesi lazım
idi. Ancak pratikte manzara şöyle idi: Çok az adetlerde kutu kullanırlarken,
her ürüne farklı kutu kullandıkları için; satın alma alabildiği minimum sayıda
kutu alıyor idi. Örneğin 350 adet lazım iken oluklu mukavva üreticisi 1500’den
aşağı sipariş kabul etmediğinden; 1500 adet alınıyor ve stoğa atılıyor idi.
Bu
örnekte, yapılması gereken ambalaj mantığının değiştirilmesidir. Ortak ebatlı kutu kullanımı veya sonsuz
baskılı kutu alternatifleri çare olabilir.
Ortak
ebatlı kutu, taban ölçüsü (yani en ve boyu) sabit iken değişen yükseklikler
için ayarlanabilen kutu modelidir ve iki parçadan (alt ve üst) oluşmaktadır.
Sonsuz
baskı ise, daha çok otomotiv yedek parçalarında görülen kutunun her tarafında
logo veya isim basılmış ambalajlardır. En iyi uygulama otomotiv olmakla
birlikte, az sayıda ama çok farklı ebatlı kutular kullanan makine, mobilya,
beyaz eşya, elektronik ve hatta reklam gibi sektörlerde uygulanabilmektedir.
Ambalajlama
maliyeti, ambalajlama işçiliği (kutuyu açma/kurma, altını bantlama, doldurma,
üstünü bantlama) ile taşıma (kutu paletini stoktan alma ve dolu kutuyu palete
koyma, paleti taşıma) maliyetlerinden oluşmaktadır.
Çok
işçilik gerekmesi, boş/dolu kutunun taşınmasının zor olması, tek kişinin işi
bitirememesi, forklift vb araç beklenmesi farkında olunmadan maliyet
yaratılıyor demektir.
Kutunun
fiyatından değil ama, ambalajlamadaki çalışan sayısından, ambalajlama hızını
arttırmaktan tasarruf edilmesi mümkündür.
Dolum
makinesindeki kayıplar, genellikle oluklu mukavva ambalajın kusuru olarak
anlatılır. Bu her zaman doğru değildir.
Dolum
makinesini çalıştıran operatör sayısının azlığı (çok sayıdaki hatlara bakan tek
operatör)
Operatörün
makineyi ayarlayabilecek kabiliyette olmaması
Aynı
makinede çok sayıda tedarikçinin farklı farklı kutularının çalışması
Dolum
makinesinin eski teknoloji olması
Dolum
makinesindeki toleransların çok fazla olması veya ayar hataları
O
kutuya giren ürün toleranslarının çok büyük olması,..
gibi
çok sayıda faktör dolum makinesinde ambalaj firesine neden olur.
Deneyimlerimize
göre üretilen üründen başlanarak analiz edilmelidir.
Aynı
ölçüdeki ürünleriniz çalışırken , farklı vardiyalarda veya farklı dolum
makinelerinde; farklı tedarikçilerin kutularını tercih ediyorsa, sorun siz de
demektir. Buna benzeri durumlar süt/içecek ve seramik/fayans sektörlerinde
sıklıkla görülmektedir.
Dolum
makinesindeki açma, yapıştırma, doldurma ve kapatma operasyonları sırasında
kutu firesi varsa ihtiyacınıza göre daha yüksek gramajlı kağıtlardan üretilmiş
kutu kullanıyor da olabilirsiniz.
Kutunun
ölçülerinde hata olma ihtimali ise kutunun orijinal çizimi olmaması ve yeni
tedarikçiye bir öncekinin ürettiği kutulardan örnek verilmesinden kaynaklanır.
Başlangıçta örneğin 250*400 mm olan taban iç ölçüsü, iki tedarikçi sonrasında
252*402’ye çıkar.
Dolmuş
kutunun iç taşıma, depolama ve müşteriye gönderilmesi aşamalarındaki en önemli
maliyet müşteriye olan nakliyedir. Nakliye maliyetini azaltmak, kutunun palete
tam oturması ve paletin de kamyon/tır veya konteyner hacmine tam uyması ile
mümkündür.
Halbuki,
kutu ebadını içindeki ürünün dış ölçüleri; ürünün dış ölçülerini ise onun
üretildiği kalıp belirlemektedir. İçerideki ürünün dış ölçülerinde küçük
oynamalar ile konteyner (veya tır) içindeki ürün sayısını arttırmak mümkündür.
Buna yönelik çeşitli yazılımlar bulunduğu gibi bazen yazılıma gerek kalmadan da
çözüm geliştirilebilir.
Ne
Yapmalı?
Ambalajlama
Süreci
Ambalajlama
sürecini tümüyle ele alın. Tüm sürecin maliyetini hesaplarsanız, azaltmak için
ilk adımı atmış olursunuz. Yoksa, hatalı biçimde kutu fiyatını odaklanmaya
devam edersiniz.
Hesapladığınız
toplam maliyetin içindeki en büyük kalemlerden başlayarak analiz edin. Oluklu
mukavva kutunun, en büyük kalem olmadığını göreceksiniz.
Ambalajla
uğraşacak zamanınız yok veya ekibiniz ambalajlama süreci ile ilgilenemeyecek
derecede yoğun ise “ambalaj danışmanı” kullanabilirsiniz. İyi bilinen bir
ambalaj danışmanlık şirketi, sağladığı tasarruf üzerinden yüzde alarak
çalışmaktadır.
Benzeri
danışmanlık hizmetini oluklu mukavva üreticinizin yetkin personelinden de
alabilirsiniz. Hepsi aynı yetkinlikte olmamakla birlikte, büyük üreticilerin hemen
hepsi böyle hizmetler verebilecek kapasitedir.
Ambalajlama
süreci emek yoğun ise, bu iş komple outsource etmeyi düşünün. Bu durumda,
ürününüzün nakliyesini de sürece ekleyebilirsiniz. Ülkemizde bazı lojistik
şirketleri buna benzer hizmetleri vermek üzere yapılanmıştır.
Ambalaj/Dolum
Makinesi
Makine
fiyatı, maliyet demek değildir. Çalışma sırasındaki maliyetler (enerji,
tutkal), hız ve beklenen kutu performansı ile birlikte incelenmelidir. Çok ucuz
dolum makinesinin hızı yavaş ise değişken maliyeti yüksektir.
Kalıp,
piston vs parçaların ömürleri ve ne sıklıkta değişeceği bilinmelidir.
Kullanılan
tutkal çok özel ve tek kaynaktan alınmak zorunda ise makine üreticisi,
makineden değil tutkaldan para kazanma yolunu seçmiş demektir.
Kutu
başına sürülen tutkal miktarı da önemlidir.
Makinenin
çalışma prensibi eski/hatalı olabilir. Eski seramik makinelerinde, kutu
kurulup-seramikler içine itilirken; yenilerde seramikler bütün halinde
dururken-kutu etrafına sarılmaktadır. Eski makinelerde, kutu firesi yüksek
olmakta ve kağıt cins ve gramajları arttırılarak çözüm bulunmaktadır.
Oluklu
Mukavva Kutu
Detaylı
çiziminin de içinde olduğu spesifikasyon bulunmalıdır. Kutuyu oluşturan kağıt
cins ve gramajlarını yazmak yerine beklenen mukavemet değerleri açıklanmalıdır.
TS
1119’u alıp-yazmak spesifikasyon/şartname değildir. Gerçekten kutudan beklenen
en az özellikle kutu tanımlanmalıdır. BCT, herkes tarafından bilinen kutu çökme
dayanımıdır. Kutu, A.box tabir edilen tipte değil ise ECT (kenar ezilme
dayanımı) veya Patlama mukavemeti yeterli olacaktır.
Kağıt
cins ve gramajlarında, kutu tiplerinde, kutu çeşitliliğinde, baskı renk ve
desenlerde mümkün olduğunca artıştan kaçınmak faydalıdır.
Listeye
eklenen her yeni kutu/baskı/kağıt/desen, ilave maliyet anlamındadır. Yenilik, mevcutlardan
birini ortadan kaldırıyorsa yapılmalıdır.
Barkodu
farklı olduğu için farklı kutu stoku tutmamak için, dolum sonrasında kutuya
barkod basmak uygun olacaktır. Bu amaçla hat üzerine konulacak printer, hem
kutu çeşitliliğini ve stoklarını azaltır hem de ürünlerinizin depo takibini
yapan yazılıma entegre edilerek başka faydalar sağlayabilir.
Oluklu
Mukavva Tedarikçisi
En
düşük fiyatı veren oluklu mukavva tedarikçisi, en uygun tedarikçi değildir.
Kutunun yanında tedarikçide de bazı kaliteler olmalı ki düzenli hizmet
alabilesiniz:
Satış
temsilcisine ulaşma: 7/24 hizmet veren satıcı işinizi görür.
Dizayn
kabiliyeti: Ürün geliştirebilen tedarikçi, size yeni fikirle gelebilir.
Teslimat
süresi: Acil durumlarda bütün tedarikçiler, ellerinden gelenin en iyisini
yapar. Halbuki normal zamanlarda teslimat süresini etkileyen en önemli
unsurlar; tedarikçinin iç organizasyonu, bürokrasi seviyesi, kullanılan
yazılımın kalitesi, makinelerin zaman planlaması gibi şeylerdir. Bazı
fabrikalar, çeşitli nedenlerle hantaldır. Satıcı istese dahi fabrika size
hizmet veremez. Bu durum, insanlarla değil yapı ile ilgilidir.
Kalite
anlayışı: Kalite anlayışı, ürün kalitesiyle değil; tedarikçi ile ilgilidir. 100%
kontrol dahi edilse kutularda mutlaka hata çıkar. Ülkemiz şartlarında, sıfır
hatalı ambalaj üretmek pek mümkün değildir.
Ambalajda
veya hizmette bir sorun olduğunda, tedarikçinin soruna nasıl yaklaştığı onun
kalite anlayışını gösterir. Hızlı reaksiyon göstermesi, çözüm geliştirmesi,
sizi ambalajsız bırakmaması tedarikçinin kalite anlayışını gösterir.
Açıklık/dürüstlük:
Satış temsilcisinin veya tedarikçiden gelen diğer kişilerin söylemleri kendi
içinde tutarlı/doğru/açık olmayabilir. Küçük sorgulamalar ile bunu
anlayabilirsiniz. Dürüst olmayan tedarikçi ile vakit kaybetmeyin.
Ve
Siz
Yukarıdaki
hususları yerine getirmiş iseniz, oluklu mukavva kutu tedarikçinizi sık sık
değiştirmekten vaz geçin. Belli bir tedarikçi ile uzun süre çalışırsanız, size
maliyet düşürme konusunda faydalı olabilir.
Tedarikçinin
para kazanmasına müsaade edin. Tedarikçi hayatta kalırsa size faydalı olabilir.