İnsansız fabrikalara doğru

20/01/2014 tarihli Radikal gazetesinde, Ümit İzmen’in yazısında, Oxford üniversitesinde yapılan bir araştırmaya göre; mevcut mesleklerin 47%’sinin yok olacağını okudum.
http://www.radikal.com.tr/yazarlar/umit_izmen/kos_arkanda_eski_dunya_var-1171566
Yok olacak işlerin, makineler/bilgisayarlar tarafından yapılacağını okuyunca, Oxford üniversitesinin sitesinden bahsedilen araştırmayı buldum.
http://www.oxfordmartin.ox.ac.uk/downloads/academic/The_Future_of_Employment.pdf
Araştırmada, mesleklerin bilgisayarlar tarafından yapılabilme durumu 3 kritere bağlanmış.

İlk grafikte, sosyal zeka açısından bakıldığında; bulaşık yıkama tamamıyla makineler tarafından yapılabilecek bir iş durumundadır. Buna karşılık, halkla ilişkiler ile etkinlik planlama mesleklerinin bilgisayar tarafından yapılma imkanı sıfırdır.

İkinci grafik yaratıcılık boyutudur. Mahkeme katipliği robotlar tarafından yapılabilecek bir meslek iken; moda tasarımcılığı  ile biyologluğun yapılabilmesi mümkün görünmemektedir.
Son grafik algılama ve algıyı kullanma açısından mesleklere bakmaktadır. Telefonla pazarlama tamamen bilgisayarlaşabilecek bir meslek ilen, buhar kazanı operatörlüğü kısmen ve cerrahlık çok az bilgisayarlara geçebilecek meslek olarak görünmektedir.

Çalışmada, geliştirilen algoritma; ABD’de detaylı tanımı olan 702 mesleğe uygulanmış ve robotlarca yapılabilme ihtimalleri hesaplanmıştır. Yazarlar 67% ve üzerindeki oranlara sahip mesleklerin bilgisayar/robot/makine tarafından yapılabileceğini düşünmektedirler. Ve bu dönüşümün maksimum 20 yıl süreceğini ifade etmektedirler. Yani kabaca 330 meslek 10 ila 20 yıl içinde insanlar tarafından yapılmıyor olacaktır. Bilgisayar/robot teknolojisinde yeni gelişmeler ile maliyetlerin düşmesi, beklenen süreyi kısaltabilir ve/ya umulandan daha fazla meslek makinelere geçebilir.

Listenin sonunda telefonla pazarlama mesleği bulunmaktadır ki bu işin bilgisayarlara geçtiği uygulamalar ülkemizde dahi bulunmaktadır. Eskiden telefonla, TV yayını satmak için canlı bir ses konuşmaya başlarken; şimdi “X medyadan sizi arayalım mı? Evetse 1’e bas” şeklinde bant kaydı çıkmaktadır.

Yok olacak meslekler arasında; taksi sürücülüğü, manikür/pedikürcülük, saat tamirciliği, iğne iplikle dikişçilik, telefon operatörlüğü, ambalajlama/dolum işçiliği, kasiyerlik ile her türlü düz memurluk ön plana çıkmaktadır.

Yok olma ihtimali zayıf olan mesleklerin ise, yaratıcılık, rutin olmama, yapana özel yetenek gerektirme veya müşteriye özel yorumlama (makyaj), dar alanda çalışma, el/parmak mahareti gerektirme ve pazarlık etme gibi yönleri öne çıkmaktadır. Bu grupta terapistlik ve çeşitli tıbbi meslekler en başta gelmektedir.

Bizdeki tanımlar ile ABD’deki tanımlar uymamakla birlikte; ambalaj ve kağıt sektörleri açısından listeyi incelediğimde şu mesleklerin robotlaşacağını gördüm:

• Prepres operatörlüğü (preprint)
• Matbaadaki Ciltleme işçiliği
• Kantar memurluğu (tartı, kontrol, numune alma işleri)
• Üretim operatörleri
• Forklift operatörleri
• Hurda kağıt toplayıcılığı
• Kalıplı kesim makinesi operatörü
• Planlama ve üretimle ilgili memurlar
• Kazan operatörü
• Dikiş makinesi çalışanı
• Baskı makinesi operatörü
• Kesme kalıbı yapan teknisyen
• Nişasta hazırlama elemanı
• Sevkiyat, depolama memur ve amirleri
• Pazar araştırma uzmanları
• Arıtma tesisi çalışanları
• Müşteri hizmetleri

Liste daha da uzun olabilir. Anladığım kadarı ile istikbalde bir oluklu fabrikasını 20 kadar çalışanı olacaktır. Bunlarda:

• Genel müdür (Makine mühendisi ile satış müdürünün, bilgisayarlaşması genel müdürden daha da zor görünmektedir)
• Birkaç müdür (üretim, satış, finansman)
• Bilgi işlemle ilgili biri
• Rutin olmayan tamiratları yapabilen birkaç mühendis/teknisyen
• Köprüde sıkışan kutuyu çıkarmak, kopan kağıtla ilgilenmek için vardiyada bir kaç eleman

Kalan bütün işlerin robotlar tarafında yapılabilme ihtimali bulunmaktadır. Satışlar giderek yıllık/3 yıllık olacağından ve karşı tarafta satın alma uzmanı olmayacağından satış temsilcisi de olmayacaktır. Bakalım böyle bir fabrikayı ne zaman göreceğiz?

Meselenin bir de insani boyutu var. Bu meslekleri icra edenler ne iş yapacaklardır?

http://www.ibtimes.com/sorry-humans-industrial-robot-sales-seen-hitting-record-highs-year-which-bodes-well-abb-fanuc-kuka

Adresinden aldığım üstteki grafiğe göre, 1979’da ABD’de 19 milyondan fazla üretimle ilgili çalışan varken; 2012’de bu rakam 12 milyonun altına düşmüş. Buna karşılık, aynı yıl endüstriyel robot sayısı 1,4 milyona ulaşmış. Kurulan her robot, ortalama 5 işçiyi işsiz bırakmış. Robot üreticileri, kendi örgütlerinde şu kadar istihdam sağlıyoruz şeklinde övünseler de ilerleyen teknolojinin insanları işsiz bırakacağını düşünüyorum. Robot üreticilerinin, gizliden gizliye “robot üretiminde çalışan robotlar” da yapmaya çalıştığına adım kadar eminim.