Nakit Boşluğu

Önceki yazımda hesapsız yatırım yapanların nakit boşluğuna düşerek battıklarından bahsetmiş idim. Şimdi bu konuyu biraz daha detaylandırmak istiyorum. Nakit boşluğuna kavramından önce, işletme sermayesini anlamak gerekiyor:

İşletme Sermayesi (Working Capital)
Faaliyetle ilgili olan ve nakde kolayca döndürülebilen varlık ve sorumlulukların toplamıdır. Genel olarak,
Ticari Alacaklar + Stoklar – Ticari Borçlar
Formülü ile hesaplanır. Bazı analizlerde, vergi borçları da formüle eklenir.
Ticari alacaklar, müşterilere yapılan satışlardan doğan alacaklardır.
Stoklar, her türlü ham ve yardımcı madde ile mamul, yarı mamul, yedek parça gibi faaliyete ilişkin stokların parasal değerlerinin toplamıdır.
Ticari borçlar ise faaliyete ilişkin ham ve yardımcı madde, yedek parça, enerji, çeşitli hizmet alımlarından kaynaklanan borçlardır.

Formüle bakılarak, şu yorumlar kolaylıkla yazılır

• Kurumun varlığını sürdürebilmesi için, işletme sermayesi kadar bir parası olması gerekir. Doğal olarak bu para, yatırım borçlarından bağımsız olmalıdır. Başlangıçta hesap yapılırken, yatırım borçlarına ilişkin ayrı bir meblağ düşünmek gereklidir.
• İşletme yeni kurulduğunda işlem hacmi düşükken, işletme sermayesi düşüktür. Üretim/satış arttıkça, işletme sermayesi ihtiyacı artar.
• Ticari alacaklar, satış miktarına paralel olarak ve satış vadesine bağlı olarak artar. Satış vadesi ve/ya müşteriden tahsilat yapılma süresi arttıkça, ticari alacaklar artar. Süpermarket zincirleri gibi bazı işletmelerde vadeli satış olmadığı için ticari alacak olmaz. Buna karşılık her sanayi işletmelerinde ticari alacak vardır.
• Stoklar, işletme yönetiminin, üretim ve/ya satış politikasının bir sonucudur. Stoktan mal satmak, müşteriye konsinye mal satmak, hammadde stoklarını çok garantili tutmak,…gibi politikalar stokları arttırır. Üretim yönetiminin zayıflığı, üretim planlamanın yetersizliği, uygun yazılım kullanılmaması,…gibi aksaklıklar da stokları arttırır.
• Ticari alacaklar ile stokların artması, işletme sermayesini arttırır. Buna karşılık, ticari borçların artması işletme sermayesini azaltır.
• Ticari borçların büyüklüğü, bir tarafta işletmenin borcunu ödeyeceğine ilişkin itimadı gösterirken; diğer tarafta sermayesinin azlığını gösterir.
• Kurum, ticari borçlarını zamanında ödemezse, doğal olarak ticari borçlar artar.

İşletme sermayesinin yönetimi yani artmasına engel olunması,

·         Alacakların zamanında (yani satış vadesine uygun) tahsil edilmesi

·         Stokların arttırılmaması

·         Borçların azaltılmaması

Demektir.

Nakit Boşluğu

Nakit boşluğu, esasen işletme sermayesi eksikliği anlamındadır. Aşağıdaki örnek durumu açıklamaktadır:

İşletme, hammaddesini sipariş etmiş ve hammadde geldikten 4 hafta sonra da borcunu ödemiştir. Hammadde 8 hafta kadar stokta durduktan sonra, mamul üretilmiş ve faturası kesilmiştir. Satış vadesi 6 hafta olduğu için hammaddenin gelişinden 14 hafta sonra müşteriden tahsilat yapılmıştır. 4’ncü ve 14’ncü haftalar arasındaki boşluğa “nakit boşluğu” denir.

Yukarıdaki kurum, hammaddeyi 4 hafta vadeli alırken, malını 6 hafta vadeli satmaktadır. İşletmesi ise 8 haftalık stok bulundurmaktadır.

Nakit boşluğunu azaltmak mümkün mü?
Elbette mümkün, iyi yönetim durumu şu şekle getirebilir.

Yeni durumda, tek bir değişiklik söz konusudur: Hammadde stokta 8 hafta yerine 2 hafta beklemektedir. Yani hammadde geldikten 2 hafta sonra fatura kesilmiş, 8’nci hafta tahsilat yapılmıştır. Tedarikçiye ödeme vadesi değişmemiş, buna karşılık nakit boşluğu 2 haftaya gerilemiştir. Stokların 6 hafta kısalması, işletme sermayesinin de 6 hafta kısalmasını sağlamıştır.

Piyasa ağzıyla, “dönemiyorum” demek, nakit boşluğuna yani işletme sermayesinin yetersizliği demektir. Eğer çalışan bir işletme ise, küçülmek bir çözüm olabilir. Zaten yeni kurulmuş bir işletme ise ve taze para girişi sağlanamıyorsa; satılmaktan (veya kapanmaktan/batmaktan) başka yol görünmemektedir. Sıfırdan yapılan yatırımlardaki en önemli hata budur. Yatırımcı, yatırım giderleri/harcamaları ile işletme giderlerini ayrı tutmalı ve finansmanı yetmiyorsa yatırım yapmamalıdır.