Ambalaj Sektörü Yeniden Kurgulanıyor

    Takip ettiğim süreli yayınlarda okuduğum kadarıyla ambalaj sektörü büyük çaplı değişecek. Değişecek derken şirket satın almaları/birleşmelerden, gümrük vergilerinden, plastik yerine kâğıt ambalaj olmasından veya sürdürebilir ambalaj malzemelerine geçişten çok daha fazlasını kastediyorum. Ayrıca yapay zekanın mevcut kâğıt ve ambalaj teknolojilerini nasıl etkileyeceğini henüz bilmiyoruz. Böyle düşünmeme yol açan gelişmelerden bir demeti şöyle:

    İş birliği için hisse alma (1)
Amazon, Ranpak’ın hisselerinden bir kısmını satın almış. Bu stratejik işlem Ranpak'a güçlü bir ticari ortak sağlarken, Amazon'a da geniş dağıtım ve paketleme ihtiyaçlarına uygun bir üretim şirketinde söz sahibi olma imkânı veriyormuş.
Biz ambalaj üreticileri müşterilere genellikle “çözüm ortakları olduğumuzu” söyleriz. Şimdi Ranpak, Amazon’un çözüm ortağından fazlası olmuş. Büyük çaplı ambalaj kullanan müşterilere Amazon/Ranpak olayı bir referans olacaktır.

Uzun dönem iş birliği anlaşması (2)
Tietoevry ve UPM, kapsamlı IT anlaşmasını beş yıl için yenilemiş. Ormancılık, selüloz, bio-yakıt, kâğıt…gibi alanlarda çalışan UPM bu anlaşmayla yapay zekâ esaslı inovasyon, verimlilik artışı, maliyet optimizasyonu, yeni IT teknolojilerine ulaşma ve bu konularda yoğun destek alacakmış. Tietevry ise bir yüksek teknoloji şirketi olarak IT, bulut, yazılım… gibi alanlarda çalışıyormuş.
Ormancılık, atık kâğıt geri dönüşümü, kâğıt üretimi gibi geniş alanlara yayılmış iş kollarına yapay zekanın girmesi mutlaka çok acayip inovasyonlar getirecektir. Devasa boyuttaki kâğıt üretim teknolojisinin anormal ölçüde küçülmesi, su/enerji kullanımının düşmesi sürpriz olmayacaktır.

Sektörel yoğunlaşma artıyor
Kâğıt ve ambalaj sektörlerinde bazı şirketler iş kollarını yeniden tanımlıyor. Clearwater Paper, hijyenik kâğıt bölümünü elden çıkarıp-diğer kâğıt sektörlerine yoğunlaşmaya çalışıyor. (3)
Öte yandan Ball Corporation, havacılık bölümünü elden çıkarıp metal ambalaj konusuna ağırlık vermeye karar vermiş. (4)
Yoğunlaşma şüphesiz iyidir. Özellikle hijyenik kâğıt sektöründe taban tabana zıt görüşler var. Hijyenik kâğıt sektöründen çıkan, belli bölgedeki hijyenik kâğıt üretiminden çıkan veya hiç bilmediği halde giren de var. Ormana dayalı selüloz yerine başka kaynaklardan hijyenik kâğıt üretenler de var, pandemi sırasında yapılan hijyenik kâğıt yatırımlarının fazla olduğunu düşünen de var. Bir şekilde denge oluşacaktır.

Yeni Ambalaj Geri Dönüşüm Kuralları
İki önemli düzenlemenin gelecek yıllarda uygulamaya başlaması söz konusudur: ABD’de EPR (Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu, Extended Producer Responsibility) ve Avrupa Birliğinde PPWR (Ambalaj ve Ambalaj Atıkları Yönetmeliği, Packaging and Packaging Waste Regulation.) Ülkemizde de diğer ülkelerde de bunlara benzer kurallar gelecektir.
EPR kaynakların etkin kullanımı amacıyla ambalajın, yeniden kullanımı, parçalanması ve geri dönüştürme işlemleri de dâhil olmak üzere ürün yaşam döngüsü boyunca üreticileri olumsuz çevresel etkilerini önlemekle veya azaltmakla yükümlü hale getirmektedir.
PPWR ise benzer bir mantıkla ambalajın çevresel etkisini azaltmayı amaçlamaktadır. Yönetmelik, 2030 yılına kadar AB'deki tüm ambalajların geri dönüştürülebilir olmasını öngörüyor. Yönetmelik, online perakendeciler de dahil olmak üzere şirketlerin tasarımlarını ve malzeme kullanımlarını geri dönüşüm ve yeniden kullanımı arttıracak şekilde uyarlamalarını gerektirmektedir. Temel hususlar arasında ambalaj ağırlığının azaltılması, döngüsel ekonominin teşvik edilmesi ve genişletilmiş üretici sorumluluğu yönergelerine uyulması yer almaktadır.

Geri dönüşüm oranları tekrar hesaplanıyor
Yukarıdaki gibi zorlu kurallar gelirken, geri dönüşüm oranları daha çok sorgulanıyor. Aşağıdaki EPA (ABD Environmental Protection Agency, Çevre Koruma Ajansı) çalışmasına göre şimdiye kadar ilgili sektör dernekleri genellikle daha yüksek geri dönüşüm oranları veriyormuş. Tablodaki sayılar geri dönüşümü % cinsinden ifade ediyor.

Tahminlerdeki temel farkları veri toplama yöntemleri ile hesaplama metodolojisinden kaynaklandığı düşünülüyormuş. Sektör oluklu mukavva ambalajların %92’si geri dönüşüyor derken, EPA %53,5’u demiş. Muhtemelen bütün ülkelerde ambalaj atıklarının toplanma ve geri dönüşüm oranlarını tekrar hesap etmek gerekecektir.

Ambalaj tüketimi azalıyor
Enflasyon ve tüketicilerin gelirlerinin azalması, demografinin değişmesi ve yaşlı nüfusun artması gibi faktörler ambalaj tüketimini azaltıyor. Azalmayı açmak gerekiyor: Pandemi döneminde kişi başına yılda X tane koli, Y adet cam şişe, Z adet alışveriş poşeti kullanılıyorsa şimdi daha az kullanılıyor ve tekrar kullanım hedefleri ile depozito uygulamasıyla daha da az kullanılacak. Ambalaja giren ürün cinsleri henüz oturmayan ülkemizde azalma biraz daha geç görülecek.
Bütün bunların (tekrar dolum/kullanma, demografi değişimi vs.) sonucunda batıda ambalaj şirketleri fabrika kapatma ve çalışan sayısını azaltma yoluna gidiyor. (6) Yazıya göre çalışan azaltmalarda esas gerekçe düşük talep olarak öne çıkıyor. Benzeri durum Avrupa’da da var. Tetrapak (7) ve MM (8) benzeri nedenlerle Fransa’daki birer işletmesini kapatıyor. Tetrapak’ın açıklaması, hemen bütün gerekçelere örnek durumdadır: “2019-2023 arasında Papeterries de Dijon fabrikasının talebi %15 düşerken, maliyetler %24 artmış. Fabrika çalışma yüzdesi %71’den %65’e gerilemiş.”

Özetle
Kişi başına tüketilen ambalaj miktarsal olarak azalıyor. Tüketici alışkanlıkları değişiyor ve nüfus yaşlanıyor.

Yeni regülasyonlar geri dönüşümü ve tekrar kullanımı giderek arttıracak. Ambalajlar giderek hafifleyecek (yani hammadde tüketimi azalacak.)

Tekrar kullanımı kolaylaştırmak amacıyla kompozit ambalajlar (plastik/kâğıt, plastik/cam) artacak.

Ambalaj sektörü kendini yeni teknolojilere uyarlayacak, işini tekrar tanımlayıp-ona yoğunlaşacak.

Büyük çaplı tüketim malı üreticilerinin ambalaj üretimine soyunması muhtemeldir. Mobilya fabrikalarında, e-ticaret şirketleri zaten ambalaj üretimine bir ucundan girmiş durumdadır.

Yukarıda Bahsi Geçen Yazılar
(1)  https://www.investing.com/news/sec-filings/ranpak-and-amazon-enter-strategic-warrant-agreement-93CH-3836971
(2)  https://fintech.global/2025/02/03/tietoevry-and-upm-enhance-strategic-it-partnership-with-ai-driven-services/
(3)  https://www.clearwaterpaper.com/investors/press-releases/news-details/2024/Clearwater-Paper-Announces-the-Closing-of-the-Sale-of-its-Tissue-Business/default.aspx
(4)  https://www.ball.com/newswire/article/124211/ball-completes-sale-of-aerospace-business
(5)  https://resource-recycling.com/recycling/2025/01/28/us-epa-shares-new-recycling-rate-estimates/
(6)  https://www.packagingdive.com/news/layoffs-january-2025-packaging-corporation-america-orbis-dow/738709/?utm_source=Sailthru&utm_medium=email&utm_campaign=Issue:%202025-01-31%20Packaging%20Dive%20%5Bissue:70030%5D&utm_term=Packaging%20Dive
(7)  https://www.euwid-paper.com/news/companies/tetra-pak-mulls-closing-production-site-in-dijon-280125/
(8)  https://www.printindustry.news/story/48193/mm-packaging-sarreguemines-plant-draws-to-a-close